درمان بیماری های مغزی و به تبع آن جراحی های مرتبط با مغز به دلیل پیچیدگی ساختار مغز بسیار حساس و ظریف می باشد. مغز یکی از مهم ترین اجزای بدن بوده و هر گونه آسیب یا اختلال وارد بر آن می تواند سبب بروز اختلال در عملکرد دیگر اجزای بدن شوند. کوچکترین اختلال در مغز سایر فعالیت های بدن از نفس کشیدن تا حتی فکر کردن را تحت تاثیر قرار می دهد. یکی از جراحی های حوزه مغز و اعصاب جراحی کرانیوتومی می باشد که در آن پزشک برای دستیابی به بافت مغز بخشی از استخوان جمجمه را به طور کامل برداشته و پس از انجام عمل جراحی آن را دوباره سرجای خود بر می گرداند. جراحی کرانیوتومی یکی از انواع جراحی های مغز بوده که در این مقاله قصد داریم به شرح آن بپردازیم.
جراحی کرانیوتومی چیست؟
در برخی موارد پزشکی بهترین متخصص مغز و اعصاب در تهران اقدام به انجام این جراحی می کند. در این جراحی که به جمجمه بری مشهور می باشد بخشی از جمجمه برداشته شده و دسترسی به مغز آسان تر می شود. پس از عمل جراحی بخشی که برداشته شده بود سرجای اصلی خود باز می گردد. برخی از مواردی که پزشک در آن تصمیم به جراحی کرانیوتومی می گیرد به شرح زیر است:
- برداشتن تومور مغزی
- برداشتن یا ترمیم آنوریسم مغزی
- ترمیم پارگی غشای پوششی مغز
- برداشتن لخته های خونی
- تخلیه آبسه مغزی
- ناهنجاری های شریانی وریدی مغز
- ترمیم شکستگی های جمجه
- برداشتن قسمت هایی از مغز که آسیب دیده
- درمان صرع
- قرار دادن دستگاه های تحریک کننده برای برخی درمان ها
به طور کلی در هر مشکل و بیماری مربوط به مغز با تشخیص و صلاح دید پزشک می توان از جراحی کرانیوتومی استفاده کرد و مواردی که در قسمت فوق به آن ها اشاره شد بخشی از مشکلاتی می باشند که با تکنیک کرانیوتومی قابل جراحی هستند.
انواع جراحی کرانیوتومی
در جراحی کرانیوتومی ابتدا محل دقیق ضایعه یا هر مشکلی در مغز با استفاده از تصویربرداری ها مانند سی تی اسکن مغز مشخص می شود.پ بسته به اینکه استخوان کدام بخش از سر باید جدا شود جراحی کرانیوتومی به روش های زیر انجام می شود:
کرانیوتومی بیفرونتال توسعه یافته:
در این جراحی پزشک دقیقا خط رویش موها را برش داده تا بتواند به فضای پشت چشم ها دسترسی داشته باشد. از این روش برای درمان تومورهایی مانند تومورهای بدخیم جمجمه ، تومور مننژیوم و اسیسیو نروبلاستوما استفاده می شود.
کرانیوتومی سوپرا اوربیتال:
در این جراحی پزشک برشی در ابروی بیمار ایجاد می کند تا بتواند از طریق این برش تومورهای غده هیپوفیز یا تومورهایی که نزدیک عصب بینایی و شریان های حیاطی قرار دارند را از بین ببرد. در این نوع جراحی کم ترین تهاجم و دستکاری منظور است.
کرانیوتومی سوراخ کلید:
در این روش یک برش کوچک در پشت گوش فرد ایجاد می شود تا دسترسی به مخچه و مغز ایجاد شود. این روش برای برداشتن تومورهای مننژیوم و نوروم های آکوستیک مورد استفاده قرار می گیرد.
کرانیوتومی اوربیتوزیگوماتیک:
این روش جراحی برای درمان آنوریسم و تومورهایی مانند کریوفارنژیوم ، هیپوفیز و مننژیوم با روش سنتی اوربیتوزیگوماتیک به کار گرفته می شود. این تکنیک دست یابی به قسمت های عمیق مغز را فراهم کرده و آسیب کمتری به دیگر بخش های مغز می رسد. در این تکنیک جراح استخوان را از خط رویش مو برش زده و بدین ترتیب استخوان تشکیل دهنده برجستگی پیشانی و گونه را بر می دارد.
کرانیوتومی ترانسلابیرنتین:
هنگامی که برش جمجمه بر روی پشت گوش ایجاد شود به آن کرانیوتومی ترانس لابیرنتین گفته می شود. از طریق این برش استخوان مشتویی و برخی از استخوان های داخلی گوش وکانال های نیم دایره ای شکل گوش برداشته می شوند تا دسترسی به مغز انجام شود. گاهی پیش می آید که برداشتن کانال های نیم دایره ای منجر به از دست دادن شنوایی در افراد شود.
مراقبت های بعد از جراحی کرانیوتومی
دوران نقاهت این جراحی به دلیل پیچیدگی و سختی جراحی بین 1 تا 2 ماه می باشد. این جراحی حساس بوده و لازم است پس از آن مراقبت های ویژه ای انجام دهید. نکاتی که باید رعایت شوند در فهرست زیر قرار گرفته است:
- ممکن است تا چند هفته پس از جراحی احساس خستگی داشته باشید. لازم به ذکر است هر زمان که احساس خستگی داشتید لازم است استراحت کنید چرا که به روند بهبودی شما کمک می کند.
- بالشت را طوری تنظیم کنید که سر 30درجه بالاتر از بدن قرار بگیرد.
- سر را به آرامی حرکت دهید.
- عموما تا ۵ روز بعد از جراحی شکافی که ایجاد شده تورم و درد دارد استفاده منظم از دارو ها و کمپرس یخ توصیه می شود.
- داروهای ضد تشنج باید به موقع مصرف شوند تا دچار حملات تشنج نشوید.
- در صورتی که لوله ای برای تنفس یا غذا خوردن برای شما قرار داده شده است از در آوردن آن خودداری کنید.
- در طی مدت نقاهت مراقب عطسه های خود باشید.
- 2تا 3 روزپس از جراحی می توانید حمام کنید. توجه داشته باشید که سر خود را زیاد نشورید.
- از بلند کردن اجسام سنگین و فعالیت های سنگین خودداری کنید.
- در صورت داشتن یبوست لازم است از غذاهای فیبردار استفاده کنید.
خطرات و عوارض جراحی کرانیوتومی
هر عمل جراحی به موازات اثرات درمانی که دارد عوارض جانبی را نسیب بیمار می کند که برخی آن ها کوتاه مدت بوده و برخی دیگر در مواردی برای مدت طولانی شاید تا همیشه با بیمار همراه باشد. برخی از خطرات و عوارض جراحی کرانیوتومی به شرح زیر می باشد:
- انفارکتوس ( سکته مخچه)
- تشنج که برای آن داروهای کنترل کننده تجویز می شود.
- نشت مایع مغزی نخاعی
- تورم بافت مغزی
- آسیب های مغزی از جمله فلج اعصاب – از دست دادن بینایی و شنوایی
- عفونت و مننژیت باکتریایی
- کاهش قوه ذهنی
