جراحی و درمان تومورهای هیپوفیز می تواند از طریق بینی، از طریق برش ایجاد شده در زیر لب فوقانی یا از طریق جمجمه انجام شود. اینکه کدام روش جراحی انجام شود به اندازه و محل تومور بستگی دارد. با ما تا انتهای مقاله همراه باشید تا بیشتر در این خصوص بدانید.
درمان تومور هیپوفیز
بیشتر تومورهای غده هیپوفیز خوش‌خیم هستند، غده هیپوفیز برخی از هورمون‌های بدن را تنظیم می‌کند و تومور در این ناحیه می‌تواند باعث افزایش یا کاهش قابل توجهی در میزان هورمون‌های تولیدی شود.
عوامل متعد در انتخاب نوع درمان تومور هیپوفیز موثر هستند، برخی از این عوامل عبارتند از:
- اندازه تومور
- عملکردی یا غیرعملکردی بودن تومور
- گسترش تومور (آیا به بافت‌های اطراف نیز پخش شده است یا خیر)
- سن و وضعیت سلامت عمومی بیمار
تومور عملکردی و غیر عملکردی
به تومورهایی که هورمون تولید نمی‌کنند غیرعملکردی می‌گویند و به تومورهایی که هورمون تولید می‌کنند عملکردی گفته می‌شود.
تومورهای عملکردی بر هورمون‌های زیر تاثیرگذار هستند:
- هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک
- پورلاکتین
- هورمون رشد
- هورمون محرک تیروئید
- گنادوتروپین‌ها
- درمان دارویی غده هیپوفیز
اهمیت زمان در تشخیص تومور هیپوفیز
زمان در تشخیص و درمان غده هیپوفیز نقش عمده‌ای دارد، تشخیص به موقع و درمان مناسب می‌تواند نتایج عالی در درمان این بیماری داشته باشند. عدم درمان تومور هیپوفیز عوارض جدی بر سلامتی بیمار دارد. در برخی موارد جهت حفظ تعادل هورمونی احتیاج به درمان مادام‌العمر می‌باشد. در مورد مننژیوم بیشتر بدانید.
روش‌های درمان تومور هیپوفیز
جراحی ترانس اسفنوئیدال
تومورهای هیپوفیز اغلب از طریق یک روش جراحی مغز و اعصاب به نام جراحی ترانس اسفنوئيدال برداشته می‌شوند. ترانس اسفنوئیدال در واقع مسیری را که جراح برای رسیدن به هیپوفیز طی می‌کند را بیان می‌کند. “ترانس” به معنی عبور کردن و “اسفنوئيد” از نام حفره سینوس اسفنوئيد که برای رسیدن به غده هیپوفیز از آن استفاده می‌شود گرفته شده است. این عمل بدون هیچ‌گونه برشی زیر لب یا بینی انجام می‌شود. این جراحی از یک طرف بینی شروع می‌شود، از ابزارهای خاص میکروجراحی و نور فیبر نوری درخشان برای روشن کردن مسیر داخل استفاده می‌شود، در طی جراحی میکروسکوپی نیز جهت بزرگنمایی 12 برابری به منظور افزایش دقت به کار می‌رود. از طریق حفره بینی، جراح سوراخی در استخوان اسفنوئید ایجاد می‌نماید و با سوراخ نمودن سلا تورسیکا غده هیپوفیز در معرض دید قرار جراح قرار می‌گیرد.
تومور به سادگی از بافت هیپوفیز قابل تشخیص است و با حفظ غده هیپوفیز، جراح اقدام به برداشتن غده می‌نماید. پس از برداشتن کل تومور، جراح حفره‌ی کوچک باقی‌مانده را با الکل جهت نابود کردن تمام سلول های سرطانی باقی مانده درمان می‌کند. این حفره گاهی توسط تکه‌ای بافت چربی که از شکم بیمار برداشته شده است پر می‌شود و توسط یک چسب بیولوژیکی ناحیه هیپوفیز از بینی به طور کامل بسته می‌شود. بعد از پایان جراحی احتیاجی به پانسمان بینی نمی‌باشد، بیمار در صورت وجود حال عمومی مناسب می‌تواند روز بعد به منزل بازگردد.
گاهی اوقات لازم است یک لوله کوچک در فضای پایین کمر که با مایع نخاعی پر شده است جهت تخلیه نخاعی در حین جراحی استفاده شود. این لوله به جراح اجازه می‌دهد که مایع نخاعی را خارج نماید یا محلول نمکی را در فضای نخاعی تزریق نماید. به دلیل اینکه مایع نخاعی در قسمت پایین کمر با مایع اطراف مغز و غده هیپوفیز مخلوط می‌شود، تغییر در سطح مایعی که در ناحیه ستون فقرات قرار دارد می‌تواند غده هیپوفیز را به نحوی تغییر دهد که جراح بتواند تومور را راحت‌تر خارج نماید. بعضی از بیماران ممکن است پس از جراحی درد اندکی را در ناحیه کمر خود داشته باشند، یک پانسمان کوچک و یا کیسه تخلیه ممکن است تا 24 ساعت برای آن‌ها گذاشته شود. در مورد درمان قطعی دیسک کمر بیشتر بدانید.
جراحی آندوسکوپی (عصب آندوسکوپی)
در این نوع جراحی یک ابزار لوله‌ای با دوربین فیلمبرداری داخلی به نام آندوسکوپ در بینی قرار می‌گیرد. تیم گوش و حلق و بینی با استفاده از سینوس های پارانازال – حفره های هوای طبیعی در جمجمه – به عنوان یک مسیر، آندوسکوپ را به داخل سینوس اسفنوئید واقع در زیر غده هیپوفیز هدایت می کند. سپس جراح مغز و اعصاب استخوان نازک زیر غده را برمی دارد و پوشش های غده را باز می کند. برای برداشتن تومور از ابزارهای جراحی به نام کورت استفاده می شود. پس از اتمام، پکینگ گازی در بینی قرار می گیرد و بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می شود.
جراحی زیر لب
جراحی زیر لبی شبیه به جراحی آندوسکوپی است با این تفاوت که برشی زیر لب بالایی برای دسترسی به سینوس ها ایجاد می شود. این برش اجازه جراحی از سوراخ های بینی بیمار را می دهد که ممکن است در برخی موارد مفید باشد. برداشتن تومور توسط جراح مغز و اعصاب با کمک میکروسکوپ جراحی انجام می شود. جراح مغز و اعصاب استخوان زیر غده را برمی دارد و پوشش های غده را باز می کند. برای برداشتن تومور از ابزار جراحی به نام کورت استفاده می شود. بسته بندی گاز در بینی قرار می گیرد و بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می شود. در مورد درمان تومور های ستون فقرات بیشتر بدانید.
رادیوسرجری با گاما نایف
گاما نایف یک درمان پیشرفته است که برای تومورهای کوچک تا متوسط مانند آدنوم هیپوفیز کاربرد دارد. این روش درمانی جهت درمان بیماری صرع، نورالژی تری ژمینال و عروق خونی غیرطبیعی تشکیل شده در عمق مغز کاربرد دارد. برخلاف نامی که جهت این روش درمانی استفاده شده است، هیچ چاقویی در این روش به کار برده نمی‌شود بلکه یک تابش بسیار دقیق و با دوز بالا برای رسیدن به هدف استفاده می‌شود در حالی که میزان آسیب وارده با بافت‌های اطراف در کمترین حالت ممکن قرار دارد. ناهنجاری‌هایی به اندازه 4 سانتی‌متر یا کوچکتر (حتی ناهنجاري‌هایی که به اندزه یک سنگریزه کوچک هستند نیز با روش گاما نایف قابل درمان هستند.
دارودرمانی
هدف از دارودرمانی جلوگیری از تولید مقادیر غیرطبیعی هورمون توسط تومور است. کنترل انواع خاص ترشح‌ها احتیاج به داروهای مخصوص به خود را دارد. داروی بروموکریپتین جهت کنترل سطح طبیعی پرولاکتین استفاده می‌شود و اندازه‌ی تومور را نیز کاهش می‌دهد. این دارو همراه با سایر درمان‌ها نیز ممکن است تجویز شود. آنالوگ‌های سوماتواستاین مانند ساندوستاتین همراه با روش جراحی جهت تومورهای ترشح‌کننده رشد استفاده می‌شود. این دارو جهت تومورهای عود کننده نیز استفاده می‌شود.
اقدامات پس از درمان غده هیپوفیز
پس از درمان دوره‌های چکاپ هر چند ماه جهت کنترل عدم عود تومور و دنبال کردن دستورالعمل‌های تیم پزشکی از نکات ضروری می‌باشد. گاهی اوقات علائم غده‌های عملکردی هیپوفیز را می‌توان با استفاده از داروهایی که در تعادل هورمون‌های داخل بدن نقش دارند، این بیماری را بیشتر مورد کنترل قرار داد.
عوارض درمان غده هیپوفیز
خطرات جراحی، بسته به روش مورد استفاده، نوع و اندازه تومور، محل تومور و سلامت عمومی بیمار متفاوت است. مشکلات جراحی بعد از عمل نادر است، اما بسیار جدی گرفته می شود. خدمات پزشکی توانبخشی، گفتار درمانی، فیزیوتراپی، کاردرمانی و سایر خدماتی که به بیماران کمک می کند تا کیفیت زندگی خود را پس از عمل بهبود ببخشند.
کلام آخر
تومور هیپوفیز از بیماری شایع مغز و تومور مغزی می باشد. این بیماری با کمک درمان های مختلفی قابل مدیریت و درمان می باشد.
